Crayon Tabibito

หากใครเดินทางท่องเที่ยวไปในประเทศแถบเอเชียกลาง หรือไซบีเรีย เช่น มองโกเลีย คาซัคสถาน หรือ ทางตะวันออกของรัสเซียบางส่วน อาจจะได้เห็นรูปทรงอันคุ้นตาของเต็นท์ทรงกลมหลังใหญ่ๆ ที่หุ้มด้วยผ้าหรือหนัง ตั้งเรียงรายอยู่ตามทุ่งหญ้า หรือเนินเขาอันกว้างใหญ่ สิ่งเหล่านั้นคือบ้านของชนเผ่าเร่ร่อนหลายกลุ่มในเอเชียกลางและไซบีเรีย มีชื่อเรียกว่า Yurt (เยิร์ต) หรือ Ger (เกอ) ในภาษามองโกเลีย ซึ่งเป็นเต็นท์กระโจมอาศัยแบบชั่วคราว สามารถเคลื่อนย้ายได้ง่าย จึงเหมาะสำหรับชนเผ่าเร่ร่อน ที่ใช้ชีวิตด้วยการล่าสัตว์ป่า คำว่า Yurt สันนิษฐานว่ามาจากรากศัพท์ภาษาเตอร์กิชโบราณ ที่แปลว่า เต็นท์ หรือ ที่อยู่อาศัย ในภาษาตุรกีสมัยใหม่ คำนี้ถูกใช้เป็นคำพ้องความหมายของคำว่า "บ้านเกิด" และ "หอพัก" ในขณะที่ในภาษาอาเซอร์ไบจาน มันหมายถึง "บ้านเกิด" หรือ "มาตุภูมิ" ส่วนชื่อเรียกในภาษามองโกเลีย คือ Ger นั้น มีความหมายว่า "บ้าน" เช่นกัน ในขณะที่ชื่อเรียกภาษาคาซัก กับ คีรกิซ ให้ความหมายว่า "บ้านสักหลาด" และ "บ้านสีเทา" ด้วยความรู้สึกที่มองจากรูปร่างภายนอก ว่าห่อหุ้

หากพูดถึงศิลปะทางดนตรีของเกาหลีนั้น ทุกคนย่อมรู้จักดนตรี K-Pop ที่โด่งดังไปทั่วโลกอยู่แน่นอนแล้ว แต่เกาหลีนั้น ก็มีมรดกทางวัฒนธรรมดนตรี ที่เก่าแก่มาแต่โบราณนานกว่านั้นมาก หลายๆคนอาจจะยังไม่เคยรู้จักถึงการแสดงดนตรีเช่นนี้ ซึ่งบางประเภทนั้น ชาวเกาหลีใต้ยกย่องให้เป็นมรดกของชาติ ที่ควรอนุรักษ์ไว้ในบัญชีเลยทีเดียว และต้องผ่านการฝึกฝน จนมีความรู้ความสามารถอย่างเชี่ยวชาญ จึงจะแสดงออกมาได้อย่างถูกต้อง วันนี้ผมจะมาเขียนให้ได้อ่านกันคร่าวๆ เกี่ยวกับการแสดงการเล่าเรื่องทางดนตรีชนิดหนึ่งของเกาหลี ที่เรียกว่า Pansori ซึ่งถูกยกย่องให้เป็น มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้จากองค์กร UNESCO ด้วย การแสดง Pansori นั้นคือการเล่าเรื่องผ่านบทละครเสียงร้อง ที่ร้องประกอบกับเสียงกลอง และการร่ายรำด้วยพัด ชื่อเรียกนั้นประกอบขึ้นมาจากคำในภาษาเกาหลีสองคำ คือคำว่า Pan ซึ่งมีความหมายได้สองนัยยะว่า "การรวมตัวของผู้คน" หรือ "บทเพลงที่มีหลากหลายสีสัน" ส่วนคำว่า Sori นั้นหมายถึง เสียง การแสดงนั้นอาจกินความยาวนานถึงหลายชั่วโมง บางครั้งมากกว่าแปดชั่วโมงต่อหนึ่งบทละคร ผู้แสดง Pansori จะร้องเพลงตามเนื้อบทล

เมื่อครั้งแรกที่ได้ยินเพลงนี้ ก็ประมาณเมื่อสิบกว่าปีที่แล้วเห็นจะได้ ตอนนั้นผมเปิดฟังเพลงอัลบั้มนี้จากหน้าเว็บเพลงของ National Geographic ที่แนะนำเพลงพื้นเมืองรอบโลกประจำสัปดาห์ สมัยนั้นยังไม่ได้รู้จักกับการร้องแบบ Overtone Singing เช่นนี้เท่าไหร่ แต่ก็เคยได้ยินเสียงร้องลักษณะนี้ ที่เรียกว่า การร้องเพลงจากลำคอ หรือ Throat Singing จากภาพยนตร์สารคดีบางเรื่องมาแล้วบ้าง ก็พบว่ามันมีเสน่ห์ น่าค้นหาดี ในตอนหลังที่ตัวเองได้ฟังเพลงหลากหลายขึ้น ก็ได้รู้จักผลงานของเจ้าของเพลงด้านบน อย่าง Huun Huur Tu และศิลปินที่ร้องเพลงแนวนี้ คนอื่นๆ จากสาธารณรัฐตูวา ของรัสเซีย อย่าง Sainkho Namtchylak และคนอื่นๆ จึงได้รับรู้เรื่องราวของการร้องเพลงจากลำคอ ที่เป็นเอกลักษณ์ของดินแดนแห่งนี้ ซึ่งได้รับขึ้นทะเบียนให้เป็น มรดกโลกที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติโดยองค์การ UNESCO เมื่อปี 2009 วันนี้ จึงมีโอกาสได้มาเขียนบทความเกี่ยวกับ การร้องเพลงจากลำคอ Tuvan Throat Singing ให้ได้อ่านกันสักเล็กน้อยครับ ความจริงแล้ว การร้องเพลงแบบ Overtone ในลักษณะของการร้องเพลงจากลำคอเช่นนี้ เป็นที่ฝึกฝนกันในหลายๆที่ของโลก โดยเฉพาะทางซีกโล

ในการศึกษาดนตรีพื้นเมืองของโลก มีประเภทดนตรีต่างๆจากทั่วทุกมุมโลกที่เริ่มเป็นที่รู้จักในบรรดาผู้รักเสียงเพลง ตั้งแต่ดนตรีของชนเผ่าพื้นเมืองในทวีปแอฟริกา ไปจนถึงดนตรีทางศาสนาในตะวันออกกลาง ในจำนวนประเภทดนตรีมากมายเหล่านั้น ดนตรีของทวีปเอเชียตะวันออกอันห่างไกล เริ่มถูกนำมาศึกษา ค้นพบ และรับฟังโดยนักดนตรีชาวตะวันตกอยู่เสมอมา เป็นช่วงเวลาประมาณต้นปีทศวรรษ 2000 เมื่อนักร้องเพลงป็อบญี่ปุ่นกระแสหลักอย่าง Chtitose Hajime ได้นำพาให้ทั่วโลกรู้จักกับหนึ่งในเสียงเพลงพื้นเมือง ที่เป็นเอกลักษณ์มากที่สุดเสียงหนึ่งจากประเทศญี่ปุ่น ผู้คนก็เริ่มสนใจในวิธีการร้องเพลงที่โดดเด่นและสวยงาม ที่มีเพียงที่เดียวในโลก บนเกาะอะมามิ ของประเทศญี่ปุ่น เพียงเท่านั้น เสียงเพลงเฉพาะที่เรียกว่า Shima Uta หรือ เพลงของเกาะ Shima Uta เกิดขึ้นจากคำสองคำ คำว่า Shima เป็นภาษาญี่ปุ่น แปลว่า "เกาะ" มันสามารถแปลได้อีกอย่างว่า "ชุมชน" ในอะมามิ ซึ่งหมายความถึง เขตชุมชนภายในหมู่เกาะ Amami Oshima และเกาะอื่นๆใกล้เคียง ซึ่งเชื่อมโยงกับเหล่าหมู่เกาะที่อยู่ห่างไกลไปในทะเล และไม่ค่อยได้ติดต่อสื่อสารกับโลกภายนอก พวกเขา